"سواد و بياض" مجموعه اي است،2جلدي كه در بر گيرنده مقالاتي از استاد ايرج افشار مي باشد.اين مقالات در خلال سال هاي1326تا1349در مجله هاي جهان نو،يغما،اطلاعات ماهانه،سخن،راهنماي كتاب و مجله دانشكده ادبيات به چاپ رسيده بود ليكن به دليل عدم دسترسي به اين منشورات و پراكندگي مقالات،استاد ايرج افشار مقالات مذكور را در قالب دو جلد در سال هاي1344و1349به چاپ رسانيد.اكنون پس از گذشت 40سال از چاپ نخست اين مجموعه، با توجه به ناياب بودن آن و همچنين در دسترس نبودن مجلات ذكر شده،انتشارات اساطير اقدام به بازچاپ اين اثر ارزشمند نموده است.جلد اول اين اثر شامل سه گونه مقاله مي باشد،نخست مقالاتي درباره شرح حال و سوانح تني چند از نويسندگان قرن13از جمله ميرزا حبيب اصفهاني،عبدالرحيم طالب اف،ميرزا محمدباقر بواناتي و....دوم يادداشت هايي است كه استاد در مرگ عده اي از مولفين و انديشمندان از جمله صادق هدايت،ملك الشعرا بهار،محمود محمود،عباس اقبال،نيما يوشيج،قاسم غني،ولاديمير كاشين،حسين شهشهاني،احمد بهمنيار و... نوشته اند.سوم يادداشت هايي است كه ايشان در برخي از سفرها،از جمله سفر به كرمان،سيستان،ژاپن،هند،افغانستان و...نوشته اند و در ارتباط با كتابو كتابخانه و مباحث ايران شناسي مي باشد.
جلد دوم اين اثر شامل سه بخش مي باشد.بخش اول شامل نوشته هايي است درباره سفرهاي استاد به شهر يزد ، گذر از بيست شهر از جمله انارك،چوپانان،قريه جندق،فرخي،جوغا،طبس،... و سفر به چندين شهر كويري و در نهايت سفر به آمريكا.بخش دوم مشتمل بر سند(فرمان،دستخط،مكتوب)و تاريخ(حاشيه برتاريخ قاجار)مي باشد و در بخش پاياني استاد ايرج افشار همانند جلد نخست نوشته هايي را به مولفين و انديشمندان درگذشته از جمله سعيد نفيسي،محمد رمضاني،ابراهيم پورداود،رهي معيري،صمد بهرنگي،جلال آل احمد،حسن تقي زاده،بديع الزمان فروزانفر،شيخ آقابزرگ تهراني،حسن ارسنجاني،حسين بهزاد و ...اختصاص داده است.
