نقطویان یا پسیخانیان، عنوان کتابی است تالیف دکتر محمدصادق کیا که انتشارات اساطیر آن را منتشر نموده است.
نقطویان یا پسیخانیان فرقه ای از درویشان عهد صفوی بودند. این فرقه توسط محمود پسیخانی گیلانی، که خود پیش تر از مریدان فضل الله استرآبادی (بنیاد دهنده فرقه حروفیه) بود،در سال 800 قمری تاسیس گردید و پیروانی در شهرهای قزوین، اصفهان، اصطهبانات فارس و خصوصا کاشان داشت.
اینان را از این رو نقطوی خوانند که پیدایش و آفرینش همه چیز را از خاک می دانند و آن را نقطه می خوانند. همچنین در گزارش آیات قرآن و یکسان نمودن آن با سخنان خود علاوه بر حروف و شمار آنها از نقطه حروف الفبا نیز بهره می جستند.
نقطویان عالم را قدیم دانسته و منکر خدا بودند چرا که وجود خداوند را به عقل آدمی غیر قابل اثبات دانسته و هر آنچه را که غیر عقلی باشد حکم به وجودش نمی دهند. آنان مبدا اشیاء را ذات مربع می گویند که عبارت از روح انسان است. نقطویان خود را خدا می دانند و می گویند که تا خود را نشناخته اند ، بنده و پس از شناخت خود ، خدا هستند و از این رو به جای دو جمله کلیدی : " بسم الله الرحمن الرحیم " و " لیس کمثله شیء " از جملات : " استعین بنفسک الذی لا اله الا هو" و "انا مرکب المبین" استفاده می کنند و این " مرکب المبین " در واقع آدمی یا همان انسان کامل است که مورد پرستش قرار می گیرد.
نقطویان معتقد به تناسخ بوده و رستاخیز، بهشت، دوزخ و حیات پس از مرگ را منکر بودند. آنان معتقدند که اگر آدمی کامل نشود روح او که باقی موجود است، پس از مرگ در مراتب معدنی،نباتی و حیوانی در نزول است و در واقع جهنم همین تنزلات است و اگر کامل شود به افلاک و ستارگان صعود می کند و بقای جاودانی حاصل کرده که همانا بهشت است.
آنان عناصر اربعه را واجب الوجود دانسته و برای خورشید تقدسی قائل بوده و آن را قبله خود دانسته و به سوی آن مراسم عبادی و نیایش به جای می آوردند.
محمود پسیخانی پیروان خود را تشویق به تجردگرایی کرده، لیکن ازدواج در بین پیروان این فرقه ممنوع نبوده است. آنان که مجرد بودند را واحد و متاهلین را امین می گفتند.
محمود پسیخانی که گرایشات ایران گرایانه و باورهای هزاره ای دارد و گوشه چشمی هم به تشیع دوخته خود را مهدی موعود دانسته و معتقد بود با آمدن وی دور عجم که هشت هزار سال خواهد بود آغاز شده است. او شانزده کتاب و هزارویک رساله نوشته که مهم ترین آنها با نام میزان و در درجه دوم کتاب مفاتیح الغیوب در دسترس می باشند. او قرآن مجید و سخنان پیامبر اسلام را برابر با اندیشه و اعتقادات خود تفسیر نموده است.
این فرقه با نام های دیگری چون: اهل نقطه، نقطه، محمودیه، تناسخیه، واحدیه و امناء شناخته می شود.برخی پیروان شناخته شده این فرقه عبارتند از:ابوالقاسم امری،محمد شریف آملی،محمد مومن ادائی،غالب دهلوی،شجاع کاشی،باقر خرده کاشانی،فارغ تبریزی،غزالی مشهدی،علی اکبر تشبیهی،عرفی شیرازی ،کوثری اردبیلی ،مومن استرآبادی،زلالی خوانساری و عبادالله کاشانی.
و اما درباره کتاب حاضر: کتاب حاضر در واقع مشتمل بر دو بخش می باشد. مولف پس از آوردن مقدمه مختصر خود درباره عقاید نقطویان، در بخش نخست با بهره گیری از متون تاریخی و تذکره های فارسی از جمله:دبستان مذاهب، تذکره نصرآبادی، خلاصه الاشعار، ماثر رحیمی، تذکره عرفات العاشقین، روضه الصفا ناصری، در یتیم، تاریخ جلال منجم یزدی، شمع انجمن،تاریخ گیلان و ... اطلاعات پراکنده ای را که درباره فرقه نقطوی و پیروان این فرقه در آثار موصوف، موجود می باشد را استخراج نموده، که از لا به لای آنها پاره ای از مسائل عقیدتی نقطویان مشخص می باشد. هر چند که غالب سطور یافت شده علیه و در رد نقطویان است. بخش دوم کتاب گزیده ای از دو متن خطی نقطوی است، که اولی در واقع پرسش و پاسخی است که شاید بین شخص محمود پسیخانی و یکی از مریدان یا پیروان ادیان دیگر انجام شده و مبین اندیشه ها و سخنان نقطویان و تفاسیر ایشان از آیات قرآن و سخنان پیامبر اسلام است.
مولف کتاب دکتر محمدصادق کیا، زبان شناس و شاعر، در سال 1299ش در تهران به دنیا آمد. پس از گذراندن تحصیلات ابتدایی و متوسطه، در رشته زبان و ادبیات فارسی به تحصیل پرداخت و پس از اتمام آن در سال 1323 از رساله دکتری خود با موضوع "تصحیح متن منظوم به نام نصاب طبری" دفاع کرده و به اخذ درجه دکتری نائل آمد. ایشان در ادامه به عنوان استاد زبان و ادبیات پهلوی در دانشگاه تهران مشغول به فعالیت شد و در تاسیس فرهنگستان زبان ایران و پژوهشگاه گویش های ایرانی نقش فعال داشت. از ایشان ده ها مقاله و کتاب در زمینه زبان های باستانی،ادبیات فارسی و گویش ها به جای مانده است.ایشان در سال 1380ش درگذشت.
ذکر این نکته شایسته است که درباره نقطویان،کتاب دیگری با نام جنبش نقطویه که حاوی 14 مقاله درباره حروفیه و نقطویه است به قلم استاد علیرضا ذکاوتی قراگزلو، توسط انتشارات دانشگاه ادیان و مذاهب منتشر شده است.
در پایان ذکر یک قطعه شعر نقطوی از ابوالقاسم امری که با در نظر گرفتن روایت منسوب حضرت علی(ع) ، "انا نقطه تحت الباء" ،سروده شده خالی از لطف نیست:
نقطه عشق شاه مردان است هر که اورا شناخت مرد آن است
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر